Opnieuw debat over pensioeninspraak: NSC worstelt met eigen voorstel

De overgang naar het nieuwe Nederlandse pensioenstelsel blijft voor onrust zorgen.

NSC-Kamerlid Agnes Joseph wil met een omstreden voorstel pensioendeelnemers meer inspraak geven, maar botst op felle weerstand van haar eigen partijgenoot, minister Eddy van Hijum, en de pensioensector. Na kritiek van de Raad van State en toezichthouders heeft Joseph haar plan aangepast, maar een stemming is uitgesteld. Een nieuw debat, gepland voor 14 of 15 mei 2025, moet duidelijkheid brengen, terwijl de spanning binnen de coalitie en de Tweede Kamer oploopt.

De discussie over pensioeninspraak raakt aan thema’s van vertrouwen en eigenaarschap, die ook in blockchain en cryptocurrency centraal staan. Een blockchain-gebaseerd pensioensysteem zou transparantie en directe zeggenschap kunnen bieden via smart contracts, waarmee deelnemers zelf hun pensioen beheren. Dit kan de behoefte aan referenda of complexe wetgeving verminderen. Hoewel Nederland hier nog niet klaar voor is, illustreert de pensioenkwestie hoe blockchain vertrouwen en autonomie in financiële systemen kan versterken.

Achtergrond van het conflict

Het Nederlandse pensioenstelsel ondergaat een ingrijpende hervorming. Sinds 1 juli 2023 is de Wet toekomst pensioenen van kracht, die bepaalt dat alle pensioenfondsen uiterlijk in 2028 moeten overstappen naar een nieuw systeem. Hierbij wordt 1500 miljard euro aan pensioengeld overgeheveld van een collectief stelsel naar individuele pensioenpotjes, die sterker afhankelijk zijn van beleggingsresultaten. Dit proces, ‘invaren’ genoemd, is al in volle gang, maar roept vragen op over inspraak en vertrouwen.

NSC-Kamerlid Agnes Joseph, gesteund door partijleider Pieter Omtzigt, BBB-Kamerlid Henk Vermeer, PVV en SP, wil dat pensioendeelnemers zelf beslissen of hun opgebouwde pensioen wordt overgezet. Haar amendement op een uitstelwet van minister Van Hijum verplicht pensioenfondsen om via een referendum of individueel bezwaarrecht instemming te vragen. Dit idee bouwt voort op een eerdere poging van Omtzigt in 2022, die destijds werd weggestemd.

Het voorstel krijgt forse kritiek. De Raad van State noemde het in maart 2025 “onvoldoende doordacht” en waarschuwde dat het de solidariteit van het stelsel “ernstig in gevaar” brengt. Toezichthouders De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), samen met de Pensioenfederatie, werkgevers en vakbonden, vrezen chaos, hoge kosten en jarenlange vertraging. Minister Van Hijum, NSC’er en verantwoordelijk voor het pensioenstelsel, noemde het plan “niet gewenst” en waarschuwde voor juridische problemen en minstens twee jaar vertraging.

De kern van Josephs voorstel

Josephs amendement, mede-ingediend door Omtzigt en Vermeer, eist dat pensioenfondsen hun deelnemers raadplegen voordat bestaande pensioenrechten worden overgezet. Dit kan via een referendum, waarbij minstens 30% van de deelnemers moet stemmen en een meerderheid voor moet zijn, of via een individueel bezwaarrecht. Zonder instemming blijven bestaande pensioenen in het oude stelsel, terwijl nieuwe premies in het nieuwe stelsel worden opgebouwd. Joseph stelt dat dit vertrouwen herstelt en rechtszaken voorkomt. “Het gaat om het geld van mensen, niet weinig,” zei ze op 17 januari 2024 tegen EenVandaag.

Joseph noemt haar voorstel “een kleine wijziging” om de wet te verbeteren. “Ik ben hier om de transitie te redden,” verklaarde ze tijdens een Kamerdebat op 23 april 2025. Ze wijst op tekortkomingen in de huidige inspraak, zoals het ‘hoorrecht’ dat vaak niet serieus wordt genomen. Seniorenorganisaties steunen haar, maar de pensioensector is fel tegen. Het ABP, het grootste pensioenfonds, noemde het plan in januari 2024 “onuitvoerbaar”.

Aanpassingen en uitstel

Na kritiek van de Raad van State, DNB, AFM en de sector paste Joseph haar voorstel tweemaal aan. In april 2025 voegde ze overgangsrecht toe: fondsen die voor 1 juli 2025 invaren, hoeven geen referendum te houden. Na een brief van Van Hijum op 9 mei 2025, waarin hij waarschuwde dat “een aanzienlijk deel” van het voorbereidende werk opnieuw moet worden gedaan, besloot Joseph haar plan verder aan te passen. Details over de nieuwste wijzigingen zijn nog niet openbaar, maar ze hoopt op een stemming na het debat op 14 of 15 mei 2025.

De Tweede Kamer zou op 13 mei 2025 stemmen, maar na Van Hijums waarschuwing en oproepen voor meer debat van andere fracties, stelde NSC de stemming uit. Dit leidde tot frustratie bij voorstanders van het nieuwe stelsel. VVD-Kamerlid Thierry Aartsen sprak van “slecht bestuur” en “een nieuwe waterscheiding” tussen partijen die “verantwoordelijke politiek” bedrijven en partijen die “hun eigen gelijk” najagen.

Spanning binnen NSC en de coalitie

Het debat legt een kloof bloot binnen NSC. Minister Van Hijum, die als bewindsman “systeemverantwoordelijkheid” draagt, staat tegenover Joseph en Omtzigt. Op 23 april 2025 zei hij dat de “verwachte voordelen niet opwegen tegen de nadelen” en noemde het amendement “onvoldragen”. Joseph reageerde scherp: “U houdt uzelf en de bevolking voor de gek,” zei ze tegen haar partijgenoot. Het vertrek van Omtzigt uit de landelijke politiek, aangekondigd op 18 maart 2025, verergerde de interne verdeeldheid.

Binnen de coalitie is de spanning voelbaar. PVV en BBB steunen Joseph, terwijl de VVD fel tegen is. Aartsen noemde het plan “onwenselijk” vanwege mogelijke “sterfhuisconstructies” met twee naast elkaar bestaande stelsels. Oppositiepartijen zoals SP steunen het voorstel, maar Denk en de Partij voor de Dieren, wier stemmen cruciaal kunnen zijn, aarzelen. Denk-Kamerlid Dogukan Ergin zei op 23 april 2025: “Nu weer opnieuw discussiëren voelt ongemakkelijk”.

De risico’s van vertraging

Van Hijum waarschuwt dat Josephs voorstel de deadline van 1 januari 2028, vastgelegd in zijn uitstelwet, in gevaar brengt. Als het amendement wordt aangenomen, moeten meerdere wetten worden aangepast en moet de Raad van State opnieuw advies uitbrengen.

Dit kan “enkele miljarden euro’s” kosten en jaren vertraging opleveren, aldus Van Hijum. Hij vreest ook dat individueel bezwaarrecht niet past binnen het collectieve stelsel, wat juridische problemen oplevert.

De pensioensector deelt deze zorgen. Fondsen zijn sinds 2023 bezig met voorbereidingen en voelen zich overvallen. “De wet is al in 2023 ingegaan”, zei een woordvoerder van de Pensioenfederatie. Sommige fondsen, zoals het Pensioenfonds Notariaat, worden al geconfronteerd met rechtszaken van gepensioneerden die zich benadeeld voelen.

De stem van het publiek

Op X uiten burgers en politici zorgen. Gebruiker @lientje1967 waarschuwde op 10 april 2025 voor een “casinopensioen”, terwijl @frans_nijhof op 8 april 2025 pleitte voor het opheffen van het nieuwe stelsel omdat het pensioenen zou halveren.

Joseph zelf wees op X op 21 januari 2025 op vier problemen: te rooskleurige communicatie, minder koopkrachtige pensioenen, gebrek aan instemming en het ontbreken van een plan B voor fondsen die niet kunnen invaren.

BBB-Kamerlid Henk Vermeer schreef op 23 april 2025: “Pensioen is uitgesteld loon, daar hoor je zelf over te beslissen.”

Wat staat er op het spel?

De uitkomst van het debat is onzeker. In de Tweede Kamer lijkt een meerderheid mogelijk door steun van PVV, BBB en SP, maar in de Eerste Kamer, waar voorstanders van het nieuwe stelsel sterker staan, is de kans klein. Als Josephs voorstel wordt aangenomen, kan de hervorming jaren vertragen en worden kosten opgedreven.

Wordt het weggestemd, dan blijft de huidige wet intact, maar blijft de roep om inspraak bestaan.

Van Hijum zoekt een middenweg door fondsen te vragen de overgang beter uit te leggen. Hij erkent de zorgen van burgers, maar blijft overtuigt dat Josephs plan meer schade aanricht. “Het is mijn verantwoordelijkheid om het stelsel uitvoerbaar te houden”, zei hij op 17 april 2025.

En nu?

Het pensioendebat toont hoe complex en emotioneel geladen de hervorming is. Agnes Josephs streven naar meer inspraak klinkt democratisch, maar botst met de praktische en juridische realiteit van een hervorming die al jaren in voorbereiding is. Minister Van Hijum staat voor een dilemma: loyaal zijn aan zijn partij of het bredere belang van een soepele transitie dienen.

Het debat op 14 of 15 mei 2025 is cruciaal, maar een oplossing die iedereen tevreden stelt, lijkt ver weg. De onzekerheid blijft, terwijl burgers en fondsen snakken naar duidelijkheid.

Geef een reactie